به گزارش صدای شهر مسئله آب در ایران طی دهه‌های اخیر به یکی از چالش‌های اساسی کشور تبدیل شده است؛ چالشی که تنها به کمبود بارش‌ها محدود نمی‌شود، بلکه تغییر الگوهای اقلیمی، افزایش دما و رشد تبخیر، فشار مضاعفی بر منابع محدود آبی وارد کرده است.
در چنین شرایطی، کشاورزی به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب کشور، بیش از هر بخش دیگری تحت تأثیر قرار می‌گیرد. یکی از راهکارهای مطرح‌شده برای مقابله با این بحران، اصلاح الگوی کشت است؛ اما کارشناسان معتقدند اجرای این راهکار بدون داده‌های دقیق، سیاست‌های حمایتی و سازوکارهای اجرایی روشن، نه‌تنها نتیجه‌بخش نخواهد بود، بلکه می‌تواند مشکلاتی تازه در مدیریت منابع آب و کشاورزی ایجاد کند.
در چنین بستری، کارشناسان حوزه آب و کشاورزی بر ضرورت اصلاح مدیریت منابع آبی، ارتقای روش‌های استحصال و ذخیره‌سازی، و کاهش هدررفت در فرآیند انتقال آب تأکید می‌کنند. به باور آنان، پرداختن صرف به بحث الگوی کشت بدون توجه به این مسائل بنیادی، آدرس غلطی به سیاست‌گذاران و افکار عمومی خواهد داد.
در این راستا، سید محمد جواد مویدیان کارشناس حوزه آب و کشاورزی در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی برنا، با اشاره به وضعیت بارندگی‌های اخیر و تأثیر آن بر منابع آبی کشور گفت: بر اساس داده‌های وزارت نیرو، طی ۵۰ سال گذشته کاهش چشمگیری در میزان بارش‌ها رخ نداده و شیب نزولی آن تنها حدود یک میلی‌متر در سال بوده است. آنچه بیشتر بر منابع آبی کشور اثر گذاشته، تغییر رژیم بارش است؛ به این معنا که بارش‌ها از برف به باران و از زمستان به تابستان تغییر کرده‌اند و به جای بارش‌های نرمال، شاهد بارش‌های سیلابی یا بارش‌های غیرموثر هیدرولوژی هستیم.
وی افزود: این تغییر موجب شده تا آب‌های ناشی از بارش، یا به صورت سیلاب از کشور خارج شوند، یا خساراتی در پایین‌دست ایجاد کنند و یا اصلاً قابلیت ذخیره‌سازی نداشته باشند. در کنار این موضوع، افزایش دما باعث رشد چشمگیر تبخیر شده است؛ به طوری که از ۳۹۶ میلیارد متر مکعب بارش سالانه کشور، حدود ۲۳۲ میلیارد متر مکعب آن تبخیر می‌شود؛ یعنی بیش از دو برابر کل مصرف آب کشور در بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب.
مویدیان با تأکید بر اینکه کاهش مقطعی بارش‌ها تأثیر مستقیمی بر کشاورزی دارد تصریح کرد: کشاورزی دیم به طور مستقیم از کاهش بارندگی متأثر می‌شود، در حالی که کشاورزی آبی با کمی تأخیر تحت تاثیر قرار می‌گیرد، چرا که منابع آن از سدها، رودخانه‌ها و سفره‌های زیرزمینی تأمین می‌شود.
این کارشناس حوزه آب و کشاورزی درباره ضرورت اصلاح الگوی کشت اظهار داشت: الگوی کشت موضوعی پیچیده است که تدوین آن نیازمند داده‌های دقیق درباره زمین‌های زیر کشت، نوع محصولات، فصل برداشت و مالکیت اراضی است. در حال حاضر به دلیل نبود اطلاعات کافی، نمی‌توان از وجود یک الگوی کشت دقیق در کشور سخن گفت. علاوه بر این، اجرای چنین الگویی نیازمند سیاست‌های تشویقی و تنبیهی مؤثر و بودجه قابل توجه است؛ چرا که کشاورزان صرفاً با صدور دستور همراهی نمی‌کنند.
مویدیان تأکید کرد: اصلاح الگوی کشت بدون داده‌های دقیق و سیاست‌های حمایتی عملی نخواهد شد و صرفاً مطرح کردن آن در سطح شعار، نمی‌تواند مشکل مدیریت منابع آب و کشاورزی کشور را حل کند.
تصمیم‌گیری کشاورزان و محدودیت‌های تغییر الگوی کشت
این کارشناس کشاورزی با تأکید بر واقعیت‌های میدانی کشاورزی در کشور گفت: تصور اینکه ما یک الگوی کشت تدوین کنیم و سپس کشاورزان موظف به اجرای آن شوند، غیر دقیق و غیر منطقی است. کشاورزی با دستور و ابلاغ رسمی پیش نمی‌رود و کشاورزان خود بر اساس شرایط منطقه‌ای، میزان آب در دسترس، سیاست‌های حمایتی دولت و برنامه اقتصادی شخصی، تصمیم‌گیری می‌کنند.
وی ادامه داد: اکثر مناطق کشور به دلیل محدودیت آب یا کاهش حق‌آبه از سوی وزارت نیرو، کشاورزان ناچار شده‌اند که الگوی کشت خود را متناسب با شرایط اقتصادی و معیشتی‌شان تغییر دهند. برخی مناطق ممکن است رفتار کشاورزان کمتر یا بیشتر بهینه باشد، اما الزام دستوری و قهری نمی‌تواند در این زمینه مؤثر باشد و تصمیم نهایی با خود کشاورزان است.
مویدیان با اشاره به دیدگاه‌های غلط درباره محصولات آب‌بر و کم‌آب خاطرنشان ساخت: آگاهی تصور می‌شود سبزیجات و صیفی‌جات مصرف آب بالایی دارند، در حالی که این دیدگاه علمی و دقیق نیست. بازی کردن با الگوی کشت بدون داده‌های واقعی و ابزار اجرایی مناسب، نه تنها مشکل آب را حل نمی‌کند، بلکه ممکن است آدرس‌های غلط بدهد.
وی افزود: در کشور ما بیش از پنج برابر کل مصرف آب کشاورزی هدررفت در مسیر انتقال و تبخیر داریم، اما همچنان بر تغییر الگوی کشت تمرکز می‌کنیم؛ در حالی که مشکل اصلی، اصلاح روش‌های استحصال و ذخیره‌سازی آب و مدیریت صحیح منابع است.
مویدیان در پایان بیان داشت: الگوی کشت سال‌هاست در قانون پیش‌بینی شده و اگر امکان اجرای آن وجود داشت، در سطح کلان پیاده می‌شد. طرح این بحث‌ها در شرایط فعلی، بدون داده و سیاست اجرایی مناسب، نادرست و غیرکاربردی است و حل مسائل آبی کشور را تضمین نمی‌کند.
انتهای پیام/
Source link
الگوی کشت دستوری راهگشا نیست/ تصمیم با کشاورزان است
سهام:
