به گزارش صدای شهر مسعود فرزاد کارشناس کشاوزی: کشاورزی ایران در آستانه یک تصمیم بزرگ در دل کویر، در کنار رودهایی که دیگر صدای‌شان شنیده نمی‌شود، و در زمین‌هایی که با زحمت و امید سال‌ها کشت شده‌اند، امروز ایستاده‌ایم و یک سؤال بزرگ پیش روی‌مان است: آیا کشاورزی ایران باید همچنان با الگوی گذشته ادامه یابد؟
سال‌هاست گندم و ذرت و برنج را با افتخار کاشته‌ایم، اما آیا امروز هم می‌توانیم همان راه را ادامه دهیم وقتی سفره‌های آب زیرزمینی تهی شده‌اند، رودها خشک شده‌اند و آب دیگر برای همه‌چیز نمی‌رسد؟
واقعیت ساده است؛ ما با بحران آب روبه‌رو هستیم، بحرانی که نه تنها طبیعت ما را تهدید می‌کند بلکه نان فردای‌مان را هم.
اما در دل این بحران، یک فرصت نهفته است؛ بازطراحی کشاورزی ایران بر اساس اقلیم، آب و بازار جهانی. وقت آن رسیده بخشی از زمین‌های کشاورزی‌مان را و نه همه را به سمت کشت‌های هوشمند، کم‌آب‌بر، صادرات‌محور و پردرآمد ببریم؛ محصولاتی مثل مارچوبه، زعفران، انار، آلوئه‌ورا، پسته و دیگر گیاهانی که هم با کم‌آبی کنار می‌آیند و هم در بازار جهانی خواهان دارند. ما باید آینده را دوباره بکاریم.
در این یادداشت، با زبانی ساده و داده‌هایی دقیق، نشان داده می‌شود که چگونه یک تغییر هوشمند در کشت می‌تواند نه تنها منابع آب ایران را نجات دهد، بلکه درآمد کشاورزان را نیز چند برابر کند. اکنون زمان تصمیم است؛ نه برای حذف، که برای تغییرِ بخشی از الگو. نه برای حذف گندم، که برای جایگزینیِ منطقیِ بخشی از زمین‌ها. نه برای عقب‌نشینی، که برای بازسازی آینده‌ای پایدار.
در تحلیل اقتصادی این موضوع مسئله اصلی اینجاست که گندم یک گیاه پرمصرف در آب است، اما از نظر درآمدی بسیار پایین محسوب می‌شود.
در مقابل، محصولاتی مثل مارچوبه، زعفران، پسته، انار، آلوئه‌ورا و انجیر، آب بسیار کمتری مصرف می‌کنند و ارزش صادراتی بالایی دارند. مقایسه عددی ساده با فرض تخصیص یک میلیون هکتار زمین آبی کشاورزی نشان می‌دهد که گندم با مصرف تقریبی ۷۰۰۰ مترمکعب آب در هکتار و عملکرد متوسط ۴ تن، با قیمت جهانی ۲۵۰ دلار به ازای هر تن، درآمد ناخالصی معادل یک میلیارد دلار ایجاد می‌کند.
در حالی که مارچوبه با مصرف ۴۰۰۰ مترمکعب آب، عملکرد ۶ تن و قیمت جهانی ۳۰۰۰ دلار به ازای هر تن، می‌تواند ۱۸ میلیارد دلار درآمد داشته باشد.
زعفران با مصرف ۱۰۰۰ مترمکعب آب و تولید ۴ کیلوگرم در هکتار، با قیمت ۱۰۰۰ دلار برای هر کیلوگرم، درآمدی چهار میلیارد دلاری خواهد داشت.
انار با ۵۰۰۰ مترمکعب آب و عملکرد ۲۰ تن، با قیمت ۷۰۰ دلار در هر تن، ۱۴ میلیارد دلار ایجاد می‌کند. پسته با ۵۵۰۰ مترمکعب آب، عملکرد ۲ تن و قیمت ۸۰۰۰ دلار برای هر تن، ۱۶ میلیارد دلار درآمدزایی دارد.
آلوئه‌ورا با ۳۰۰۰ مترمکعب آب، عملکرد ۳۰ تن و قیمت ۳۰۰ دلار به ازای هر تن، درآمدی ۹ میلیارد دلاری به همراه می‌آورد. به این ترتیب، با جایگزینی منطقی و منطقه‌ای تنها بخشی از زمین‌های زیر کشت گندم، می‌توان درآمد کشاورزی را تا بیش از ۱۰ برابر افزایش داد، با مصرف آب کمتر.
مزیت‌های کشت جایگزین در مناطق مختلف کشور نیز مشخص است. حاشیه دریاچه ارومیه و خراسان برای زعفران، پسته و انار مناسب‌اند؛ اصفهان و مرکزی برای مارچوبه، آلوئه‌ورا و انار؛ خوزستان برای مارچوبه، نیشکر صنعتی کنترل‌شده و گیاهان دارویی؛ و کمربند کویری شامل سمنان، یزد و کرمان برای زعفران، آلوئه‌ورا، انجیر و پسته.
از منظر بازار جهانی، صادرات این محصولات امکان‌پذیر است. مارچوبه به اروپا، چین، آمریکا و ژاپن – به‌ویژه به صورت تازه و بسته‌بندی‌شده – صادر می‌شود. زعفران در کشورهای عربی، هند و اتحادیه اروپا مشتریان فراوانی دارد.
پسته و انار بازارهای جهانی تثبیت‌شده‌ای دارند. آلوئه‌ورا در صنایع داروسازی، لوازم آرایشی و تغذیه – به‌ویژه در چین و کره – تقاضای بالایی دارد و انجیر نیز بازار خاص خود را در اروپا و خاورمیانه پیدا کرده است.
پیشنهاد اجرایی این تغییر، طرح کشت ترکیبی صادرات‌محور است که شامل تدوین نقشه راه منطقه‌ای برای کشت جایگزین، آموزش کشاورزان درباره بازار و روش کاشت، تضمین خرید صادراتی با حمایت دولت و بخش خصوصی، تخصیص مشوق مالیاتی و بیمه‌ای به کشت‌های کم‌آب‌بر و سرمایه‌گذاری در بسته‌بندی، فرآوری و صادرات می‌شود.
در جمع‌بندی نهایی، کشاورزی ایران بر سر دو راهی ایستاده است؛ راهی که سال‌ها با آن پیش آمده‌ایم، امروز دیگر جواب نمی‌دهد. آب کمتر از گذشته است و هزینه‌ها بالاتر رفته، اما در دل این بحران، فرصتی تازه شکل گرفته: بازنگری در الگوی کشت.
این تغییر به معنای حذف گندم نیست، بلکه به معنای انتخاب هوشمندانه‌تر است؛ اینکه بخشی از زمین‌ها را به محصولاتی اختصاص دهیم که آب کمتری می‌خواهند، درآمد بیشتری دارند و در بازار جهانی مشتری جدی پیدا می‌کنند. اگر این تغییر را امروز آغاز کنیم، هم سفره‌های آب زیرزمینی را حفظ کرده‌ایم، هم سفره مردم را پُرتر. آینده کشاورزی ایران می‌تواند از دل همین تصمیم‌ها ساخته شود — تصمیم‌هایی که نه بر اساس عادت دیروز، بلکه بر پایه نیاز امروز و فردا گرفته می‌شوند.
انتهای پیام/
Source link
