به گزارش صدای شهر گزارش می‌دهد: زهرا وجدانی: فناوری کوانتومی این روز‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جریانات علمی و صنعتی جهان شناخته می‌شود؛ جریانی که می‌تواند در آینده نه‌چندان دور شیوه‌های ارتباطی، امنیت اطلاعات، محاسبات و حتی زندگی روزمره مردم را متحول کند. ایران نیز با در نظر گرفتن اهمیت این حوزه، در برنامه هفتم توسعه کوانتوم را در کنار پنج فناوری نوظهور دیگر در زمره اولویت‌های ملی قرار داده است.
بر همین اساس معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری با تصویب اسناد ملی و تشکیل ستاد‌های تخصصی گام‌های عملی برای سیاست‌گذاری، توسعه زیرساخت‌ها، تربیت نیروی انسانی و ایجاد بازار این فناوری برداشته است.
بر اساس بند (ت) ماده ۹۹ قانون برنامه هفتم توسعه، فناوری کوانتوم یکی از اولویت‌های ملی محسوب می‌شود و مسئولیت توسعه زیرساخت‌های آن به معاونت علمی سپرده شده است. از نیمه سال گذشته تاکنون شش جلسه شورای راهبری علوم و فناوری کوانتوم به ریاست معاون علمی برگزار شده و دبیرخانه این شورا نیز در معاونت علمی مستقر است. در این شورا تقسیم‌کار ملی برای توسعه فناوری کوانتوم تدوین شده و مقرر است هر وزارتخانه یا دستگاه متولی، نقشه راه خود را برای تصویب ارائه کند.
اما پرسش اساسی این است که ایران در این رقابت جهانی دقیقاً چه جایگاهی دارد و مسیر آینده چگونه ترسیم شده است؟ در همین راستا، به سراغ وحید جان‌نثاری، دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کوانتوم، لیزر و فوتونیک معاونت علمی ریاست‌جمهوری رفتیم و با او درباره وضعیت فعلی و چشم‌انداز فناوری کوانتومی در کشور به گفت‌و‌گو پرداختیم.
جایگاه ایران در حوزه نظری و عملی کوانتوم
دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کوانتوم، لیزر و فوتونیک معاونت علمی در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمی برنا درباره جایگاه ایران در این عرصه می‌گوید: ایران از نظر مطالعات نظری در رتبه حدود ۲۰ جهان قرار دارد، اما در حوزه عملیاتی هنوز مسیر طولانی در پیش است.
وحید جان‌نثاری تأکید می‌کند: سرمایه‌گذاری در کشور طی پنج تا ده سال اخیر آغاز شده و به‌تدریج گسترش یافته است اما به‌دلیل محدودیت منابع مالی نمی‌توان انتظار جایگاه بالایی در عرصه عملی داشت. در حالی‌که سرمایه‌گذاری جهانی در این حوزه به حدود ۵۶ میلیارد دلار رسیده و تنها ژاپن در یک سال گذشته ۷ میلیارد دلار اختصاص داده است، همین طور تنها ۳۵۰ میلیون دلار وقت در بحث صنعتی سازی سرمایه‌گذاری کرده، اما مجموع سرمایه‌گذاری ایران حدودا چند میلیون دلار بیشتر نیست.
به گفته او این محدودیت منابع باعث شده است که توسعه فناوری کوانتومی در کشور با شیبی آرام پیش برود، اما در برخی بخش‌ها نظیر حسگر‌های کوانتومی و ارتباطات کوانتومی ایران موفق به دستیابی به محصولات کاربردی شده است.
ملموس‌ترین تأثیر فناوری کوانتومی در زندگی مردم
جان‌نثاری در پاسخ به این پرسش که فناوری کوانتوم چه تأثیری بر زندگی مردم خواهد داشت می‌گوید: مردم شاید به‌طور مستقیم نتوانند وجود ارتباطات کوانتومی یا حسگر‌های دقیق را لمس کنند، اما این فناوری‌ها در پس‌زمینه زندگی روزمره آنها اثرات جدی خواهند گذاشت. برای نمونه ارتباطات کوانتومی امنیت ملی و مخابرات کشور را افزایش می‌دهد یا در حوزه حسگری و GPS می‌تواند دقت موقعیت‌یابی را به‌طور چشمگیری ارتقا دهد.
چالش نیروی انسانی و آموزش
یکی از اصلی‌ترین چالش‌های ایران در این حوزه، کمبود نیروی متخصص است. جان‌نثاری با تأکید بر اهمیت حضور فیزیکدانان و مهندسان رشته‌های مختلف در این مسیر می‌گوید: برای پیشرفت در فناوری کوانتومی هم‌افزایی جامعه علمی کشور ضروری است. به همین دلیل سال گذشته فراخوانی برای آموزش و تدریس در این زمینه منتشر شد که منجر به انتخاب ۱۶ طرح درس و معرفی آنها به حدود ۱۲ دانشگاه شد. هدف ما ایجاد یک بسته آموزشی جامع برای نیاز‌های پایه و تخصصی کشور است.
ابعاد فناوری کوانتومی و برنامه‌های آتی
سرپرست ستاد کوانتوم سه شاخه اصلی این فناوری را محاسبات کوانتومی، ارتباطات کوانتومی و شبیه‌سازی دانست و توضیح داد که هر کدام مسیر توسعه خاص خود را دارند. وی با اشاره به سابقه فعالیت‌های نظری ایران از اوایل دهه ۲۰۰۰ می‌گوید: در سطح بین‌المللی جایگاه علمی ایران قابل توجه است، اما بخش تجربی به دلیل نیاز به سرمایه‌گذاری‌های سنگین همچنان با محدودیت‌های جدی روبه‌رو است.
جان‌نثاری در ادامه می‌افزاید: در سطح جهانی دولت‌ها ده‌ها میلیارد دلار در این عرصه سرمایه‌گذاری کرده‌اند و بخش خصوصی نیز حضور فعال دارد. با توجه به منابع محدود کشور، سیاست ما تمرکز حمایت‌ها بر دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی توانمند است تا نتایج تحقیقاتی به محصول تبدیل شود.
برنامه‌های آتی ستاد شامل تولید محتوای آموزشی، برگزاری دوره‌های تخصصی، ایجاد شبکه‌های همکاری میان دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و همچنین تسهیل فرآیند تجاری‌سازی فناوری کوانتومی خواهد بود.
تربیت نیروی انسانی و تجاری‌سازی
به گفته دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کوانتوم، هدف اصلی کشور در این حوزه عبارت است از:
• تربیت نیروی انسانی متخصص،
• ایجاد زیرساخت‌های لازم،
• تسهیل مسیر تجاری‌سازی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان.
او تأکید می‌کند: تحقق این اهداف تنها در صورت هماهنگی کامل میان وزارتخانه‌ها، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی امکان‌پذیر است. منابع محدود باید هدفمند و اثربخش تخصیص یابد تا بتوانیم جایگاه کشور را در این فناوری راهبردی ارتقا دهیم.
فناوری کوانتومی به‌عنوان یکی از راهبردی‌ترین عرصه‌های علمی و فناورانه جهان، امروز به میدان رقابت کشور‌های پیشرفته بدل شده است. ایران نیز با وجود محدودیت‌های مالی و زیرساختی توانسته در حوزه‌های نظری جایگاهی قابل توجه کسب کند و در بخش‌های عملی مانند حسگر‌ها و ارتباطات کوانتومی به نتایج ملموسی برسد.
با این حال‌مسیر پیشرو نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان، تربیت نیروی انسانی متخصص و هم‌افزایی میان دانشگاه‌ها، دولت و بخش خصوصی است. در صورتی که این هماهنگی به‌طور جدی تحقق یابد، ایران می‌تواند ضمن کاهش فاصله با کشور‌های پیشرو از ظرفیت‌های عظیم فناوری کوانتومی برای ارتقای امنیت ملی توسعه صنعتی و بهبود کیفیت زندگی مردم بهره‌مند شود.
حال با توجه به شتاب جهانی در این عرصه، سؤال اساسی این است که ایران تا چه اندازه می‌تواند فاصله خود را با قدرت‌های پیشرو کاهش دهد و سهمی واقعی در آینده کوانتومی جهان به دست آورد؟
انتهای پیام/
Source link
