به گزارش صدای شهر به گزارش گروه فرهنگ و هنر برنا؛ کتابخانه دانشگاهی Svetozar Marković- سوتزار مارکوویچ در بلگراد صربستان، یکی از پیشگامان دیجیتال‌سازی میراث فرهنگی در منطقه بالکان است. این کتابخانه با بیش از ۱٫۵ میلیون مدرک، شامل مجموعه‌ای غنی از نسخه‌های خطی شرقی، متون قدیمی و نادر، پایان‌نامه‌های دکتری و نشریات تاریخی را در خود دارد.
این کتابخانه نسخه‌های خطی شرقی را در قالب‌های دیجیتال در دسترس قرار داده است. این نسخه‌ها شامل متون اسلامی، فلسفی، تاریخی و ادبی هستند که به زبان‌های عربی، فارسی، ترکی عثمانی و زبان‌های بالکان نوشته شده‌اند.
بیش از ۶۸۰ اثر در این مجموعه دیجیتال موجود است. قدیمی‌ترین نسخه به سال ۱۲۰۶ میلادی بازمی‌گردد. بیشترین نسخه‌ها به زبان عربی (۴۹۸ نسخه)، به زبان عثمانی (۱۲۶ نسخه) و به زبان فارسی (۹ نسخه در قالب ۱۳ جلد) نگارش یافته‌اند.
مطالعه مجموعه نسخه‌های خطی شرقی در کتابخانه کتابخانه دانشگاهی سوتزار مارکوویچ بلگراد، دیدگاهی بی‌نظیر از گذشته در اختیار ما قرار می‌دهد و می‌تواند در تحلیل تاریخی گفتمان علمی (به‌ویژه در حوزه علوم اسلامی و عقلانی) در سرزمین‌های ما و در گستره‌ای وسیع‌تر، در امپراتوری عثمانی، یاری‌رسان باشد.
تمامی این نسخه‌ها به‌طور کامل دیجیتالی شده و برای عموم قابل مشاهده هستند، با تلاشی دقیق برای شناسایی نویسنده، رونویس‌کننده، محل و زمان نگارش هر نسخه. در این نوشتار، تلاش شده است مرور کوتاهی بر این نسخه‌ها ارائه شود، همراه با اشاره‌ای مختصر به نویسنده یا اثر. انتخاب آثار براساس اهمیت نویسنده (یا اثر) در سنت اسلامی و جذابیت موضوعی اثر صورت گرفته است.
نسخ خطی فارسی
مجموعه نسخ خطی فارسی در این کتابخانه شامل ۹ نسخه در قالب ۱۳ جلد از جمله شامل آثار برجسته‌ای از شاعران ایرانی مانند سعدی و حافظ است که در پروژه دیجیتال‌سازی «کتابخانه‌های اروپا» (Europeana Libraries) در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ به صورت دیجیتال در دسترس قرار گرفته‌اند.
این پروژه با هدف تسهیل دسترسی به میراث فرهنگی و علمی در سطح بین‌المللی انجام شده است. از سال ۲۰۰۸ میلادی، پروژه دیجیتال‌سازی در این کتابخانه آغاز شده و همچنان ادامه دارد.
برخی آثار شاخص در مجموعه
تفسیر امام البیضاوی (وفات ۱۳۱۹ م)، Enwārut-tenzīl fī esrārit-te’vīl، از پرخواننده‌ترین تفاسیر در تاریخ مسلمانان، موجود در چند نسخه با حواشی چند نویسنده.
تفسیر امام البغوی (وفات ۱۱۲۲ م)، Me‛ālimut-tenzīl، موجود در چهار نسخه.
انتخابی از تفسیر امام ابوالبرکات النسفی (وفات ۱۳۱۰ ق)، Medārikut-tenzīl، شامل برخی آیات محدود.
تفسیر ابولیث سمرقندی (وفات ۹۸۳ م)، Bahrul-‛ulūm، به همراه نسخه دیگری از اثر Hizānetul-fikh.
متن دکترینال امام ابوحفص النسفی (وفات ۱۱۴۲ م)، El-Akīdetun-nesefijje و شرح آن توسط امام الطفتازانی (وفات ۱۳۹۰ ق) در دو نسخه.
ملا علی القاری (وفات م) شرح متن اعتقادی Bed’ul-amālī، که توسط عالم حنفیه سرشناس سرداج‌الدین علی العوشی (وفات ۱۱۷۹ م) سروده شده است.
Delā’ilul-hajrāt ve ševārikul-envār، اثر عالم مراکشی شاذلی، الجزولیه (وفات ۱۴۶۵ م)، مشتمل بر مجموعه صلوات بر پیامبر (ص) با محبوبیت جهانی.
Et-Tarīkatul-muhammedijje، اثر فقیه عثمانی محمد برگیوی (وفات ۱۵۷۳ م)، پیرامون اخلاق و اصول تصوف.
آثار متعدد امام سعدالدین الطفتازانی (وفات ۱۳۹۰ م) از جمله Šerhut-talhīsil-muhtesar fī fennejjil-me‘ānī vel-bejān.
آثار امام الغزالی (وفات ۱۱۱۱ م) شامل Miškātul-envār، Ejjuhel-veled و Kīmijā’us-se‘āde.
اثر سترگ Multekal-ebhur ابراهیم حلّبی (وفات ۱۵۴۹ م)، مشتمل بر گردآوری آثار برجسته فقه حنفیه و استفاده گسترده در محاکم عثمانی.
Muhtesar اثر فقیه حنفیه الکدوری (وفات ۱۰۳۷ م)، موجود در دو نسخه.
El-Hidāje اثر الهام‌گرفته از کتب حنفیه، تألیف الهام‌المرجانی (وفات ۱۱۹۷ م)، شرح کتاب Bidājetul-mubtedī.
نمونه‌های دیگر:
Fusūsul-hikem ابن عربی، شرح داوود قیصری (وفات ۱۳۵۰ م).
دو اثر امام ابو حنیفه (وفات ۷۶۷ م)، Kitābul-vesijje و Fikhul-ekber.
Ithāful-murīd شرح عبدالسلام لکّانی ملکی (وفات ۱۶۶۷ م) بر اثر پدرش.
آثار تصوف شافعی: ‛Avāriful-me‛ārif ابوحفص سهروردی (وفات ۱۲۳۴ م).
آثار ریاضی و حساب: Risāletun fil-hisāb و Kitābun-nuzha fī ‘ilmil-hisāb.
آثار فقه وراثت: Ta’rīfu ‘ilmil-ferā’id اثر اسغوندی (وفات ۱۱۶۵ م).
Mīzānul-hakk اثر کاتب چلبی (وفات ۱۶۵۷ م)، مورخ و کتاب‌شناس عثمانی.
آثار فلسفی و منطق: Isbātul-vādžib جلال‌الدین دِوّانی (وفات ۱۵۰۲ م)، ‘Ilmul-asturlāb و دیگر آثار علم نجوم و منطق.
Kalīla ve dimna مجموعه داستان‌های هندی Pañcatantra ترجمه شده به عربی توسط ابن مقفع (وفات ۷۵۹ م).
آثار زبان‌شناسی و تعلیم و تربیت أبو عبد الله محمد بن محمد بن داود الصنهاجی الفاسی
Source link
دیجیتال‌سازی گنجینه فارسی در قلب صربستان آغاز شد
سهام:
