به گزارش صدای شهر نوآوری در کشاورزی: زهرا وجدانی: در دهه‌های اخیر خودکفایی و تقویت تولیدات داخلی به یک ضرورت استراتژیک در کشور بدل شده است. دولت و بخش خصوصی هر دو تلاش می‌کنند تا وابستگی به واردات کاهش یابد و ظرفیت‌های داخلی در حوزه‌های مختلف صنعتی و کشاورزی افزایش پیدا کند. این رویکرد نه تنها به ارتقای کیفیت محصولات و افزایش بهره‌وری کمک می‌کند، بلکه مسیر توسعه صادرات و رشد اقتصادی پایدار را نیز هموار می‌سازد.
در حوزه کشاورزی ماشین‌آلات و تجهیزات بومی‌سازی شده، مانند تراکتورهای داخلی نمونه‌ای روشن از این تلاش‌ها هستند که توانسته‌اند نیاز‌های اساسی بخش تولید را پاسخ دهند و با کاهش واردات هزینه‌ها را به شکل چشمگیری کاهش دهند. این دستاورد‌ها نشان می‌دهند که حرکت از سطح کلان سیاست‌گذاری به جزئیات اجرایی می‌تواند نتایج ملموسی در زندگی روزمره تولیدکنندگان و کشاورزان ایجاد کند.
در این راستا، ارژنگ جوادی، دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی ریاست‌جمهوری با تأکید بر اهمیت توانمندسازی داخلی و حمایت از تیم‌های متخصص، معتقد است که این مسیر می‌تواند نقطه عطفی در تقویت تولید ملی و توسعه پایدار کشور باشد.
همچنین وی به تبیین عملکرد دو سال و نیمه ستاد، دستاورد‌های محقق‌شده و برنامه‌های آتی در سال ۱۴۰۴ و حتی چشم‌انداز ۱۴۰۵ پرداخت و بر اهمیت امنیت غذایی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی سیاست‌های کلان کشور تأکید کرد.
جایگاه ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی در نظام ملی
ارژنگ جوادی، سرپرست دبیری ستاد اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی ریاست جمهوری، در نشست خبری امروز که در ساختمان معاونت علمی ریاست‌جمهوری برگزار شد، با اشاره به تازه‌تأسیس بودن ستاد توضیح داد: ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی، ستادی نسبتاً نوپا در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری است و پیش از تأسیس آن، بخش کشاورزی متولی منسجمی برای حمایت از علم و فناوری در این حوزه نداشت. به همین دلیل با حجم بالایی از مراجعات، طرح‌ها و پروژه‌ها مواجه شدیم.
وی افزود: دامنه فعالیت‌های ستاد بسیار وسیع است و بخشی از عملکرد ما شامل دستاورد‌های بالفعل و بخشی دیگر مربوط به برنامه‌های سال آینده خواهد بود.
تحولات جهانی و اهمیت امنیت غذایی
دبیر ستاد به تحولات اخیر در سطح بین‌المللی اشاره کرد و گفت: یکی از کشور‌های مهم جهان اخیراً استراتژی امنیت غذایی خود را به‌عنوان بخشی از سیاست ملی بازنگری کرده و رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرده که غذا و کشاورزی محور اصلی برنامه‌های امنیت ملی خواهد بود.
وی افزود که ترجمه بخشی از این اسناد راهبردی برای استفاده داخلی آماده شده است.
جوادی ادامه داد: امروز جهان با محدودیت‌های روزافزون در حوزه غذا و کشاورزی مواجه است. تنش‌های زیستی و غیرزیستی مانند خشکسالی، تغییر اقلیم، کمبود منابع، محدودیت نهاده‌ها و کاهش عرضه محصولات موجب رقابت شدید کشور‌ها برای تأمین امنیت غذایی شده است.
شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه غذا و کشاورزی
جوادی درباره وضعیت شرکت‌های فعال این حوزه گفت: در حال حاضر ۶۴۰ شرکت دانش‌بنیان در بخش غذا و کشاورزی فعالیت می‌کنند که حدود ۶ تا ۶.۵ درصد کل زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور را تشکیل می‌دهند. بررسی زنجیره غذایی نشان داد که بسیاری از این شرکت‌ها در حوزه‌هایی فعال‌اند که چالش اصلی کشور نیست.
وی افزود: بزرگترین دستاورد اولیه ستاد این بود که شرکت‌ها را به سمت حوزه‌های چالشی و حساس به‌خصوص هسته‌های اولیه زنجیره کشاورزی هدایت کنیم. این حوزه‌ها شامل فناوری‌هایی مانند تخم‌مرغ نطفه‌دار، بچه‌ماهی، نژاد و لاین‌های پرورشی است که وابستگی کشور در آنها بالاست. نخستین فراخوان حمایتی ستاد برای شرکت‌های فعال در این حوزه‌ها منتشر شد و تعدادی از شرکت‌ها وارد این عرصه شدند.
تمرکز بر ارزش‌افزوده کشاورزی
دبیر ستاد بر ضرورت ایجاد ارزش‌افزوده در محصولات کشاورزی تأکید کرد: بخش عمده محصولات کشاورزی یا به‌صورت خام فروخته می‌شود یا به دلیل ضعف صنایع تکمیلی و فرآوری با قیمتی پایین صادر می‌گردد. ارزش‌افزوده واقعی پس از تولید و فرآوری ایجاد می‌شود و در این بخش خلأ جدی در زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور وجود دارد.
وی افزود: یکی از سیاست‌های ما این بود که مواد اولیه به محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر تبدیل شود تا هم سود بیشتری به تولیدکننده برسد هم منافع ملی تأمین شود و هم ظرفیت‌های صادراتی گسترش یابد.
رشد شرکت‌های دانش‌بنیان و تمرکز بر کیفیت
جوادی تصریح کرد: با توجه به محدودیت منابع انسانی و مالی، تمرکز ستاد از کمیت به کیفیت منتقل شد. تلاش کردیم محصولات شرکت‌ها از نظر کیفیت ارتقا یابد و آنها به سمت حل چالش‌های اصلی کشور هدایت شوند. رویداد‌های به‌هم‌رسانی نیز زمینه ارتباط شرکت‌ها با هلدینگ‌های بزرگ و سازمان‌های اجرایی را فراهم کرد.
وی اضافه کرد: بخش کشاورزی اگرچه ساده به نظر می‌رسد، اما از نظر فناوری پیچیده است و حجم بالایی از واردات کشور مربوط به نهاده‌ها، تجهیزات، دارو و واکسن دام و طیور است. در حوزه بذر‌های هیبرید و فناورانه وابستگی از حدود ۹۰ درصد به ۷۰ درصد کاهش یافته که معادل ۲۰ درصد استقلال بیشتر است.
ابزار‌های حمایتی و آمار عملکرد ستاد
دبیر ستاد به ابزار‌های حمایتی اشاره کرد و گفت: تسهیلات تبصره ۱۸ قانون بودجه یکی از ابزار‌های جذاب برای شرکت‌هاست. در سال ۱۴۰۳ ستاد غذا و کشاورزی یکی از پرتقاضاترین بخش‌ها بود و ۱۳۹۹ طرح در قالب تبصره ۱۸ دریافت شد. در مجموع، ۶۱۰ طرح توسط ستاد بررسی شد که رکوردی قابل توجه است.
وی افزود: از مجموع ۶۱۰ طرح، ۲۴۲ شرکت از طریق سامانه خدمت معاونت علمی درخواست حمایت مستقیم دادند، ۲۲۹ شرکت از اعتبار مالیاتی بهره‌مند شدند و ۱۳۹ طرح تسهیلات تبصره ۱۸ دریافت کردند. سبد حمایتی ستاد متوازن است و شامل تسهیلات، اعتبار مالیاتی و سایر ظرفیت‌ها می‌شود.
سیاست‌گذاری و رویداد‌های تخصصی
جوادی درباره مشارکت ستاد در سیاست‌گذاری گفت: ستاد در تدوین اسناد بالادستی، سند جامع امنیت غذایی دانش‌بنیان، سند لبنیات و سایر اسناد راهبردی به‌عنوان عضو مشورتی حضور دارد. همچنین، برگزاری رویداد‌های تخصصی زمینه تبادل دانش و معرفی دستاورد‌ها را فراهم کرده است.
وی افزود: ۵۰ شرکت برتر حوزه کشاورزی و غذا در یک رویداد ملی گردهم آمدند و توانمندی فناورانه خود را به نمایش گذاشتند. حضور در هلدینگ‌های بزرگ و معرفی محصولات به بازار داخلی و نمایشگاه‌ها نیز باعث افزایش فروش و پایداری اقتصادی شرکت‌ها شده است.
هسته‌های اولیه، نهاده‌ها و تولید
دبیر ستاد به اقدامات در زنجیره تولید غذا اشاره کرد: زنجیره تولید غذا را به چهار بخش هسته‌های اولیه، نهاده‌ها، تولید و پساتولید تقسیم کرده‌ایم. در هسته‌های اولیه، شش رقم بذر هیبرید فناورانه جدید معرفی شده که فرآیند تولید آن کوتاه‌تر و اقتصادی‌تر شده است.
وی افزود: در حوزه باغبانی، بزرگترین خلأ کشور مربوط به نهال است. مرکز مکانیزه سورتینگ و بسته‌بندی نهال در البرز با همکاری یک شرکت معتبر راه‌اندازی شده که بهره‌وری تولید را افزایش داده و صادرات به کشور‌های همسایه را فراهم کرده است.
کاهش وابستگی و بومی‌سازی تجهیزات
جوادی درباره بومی‌سازی تجهیزات گفت: خط تولید خوراک آبزیان در استان فارس حدود ۵۰ درصد پیشرفت داشته و تا پایان سال به بهره‌برداری کامل می‌رسد. در بخش تراکتورهای ویژه شالیزاری، خط تولید داخلی در آمل راه‌اندازی شده که هزینه‌های آماده‌سازی زمین برنج را کاهش می‌دهد.
بومی‌سازی تراکتورهای صنعتی
یکی از دستاورد‌های مهم در حوزه کشاورزی صنعتی، بومی‌سازی تراکتورهای است که توانسته وابستگی کشور به واردات این تجهیزات حیاتی را کاهش دهد. این اقدام علاوه بر تقویت تولید داخلی، زمینه را برای توسعه فناوری‌های مرتبط با کشاورزی مکانیزه و افزایش بهره‌وری محصولات فراهم می‌کند. با تکمیل این پروژه، صنعت کشاورزی ایران به‌تدریج به خودکفایی در تولید ماشین‌آلات سنگین نزدیک می‌شود و ظرفیت صادراتی آن نیز ارتقا می‌یابد.
وی همچنین به مشکل وابستگی کشور در حوزه تجهیزات کشاورزی اشاره کرد و افزود: در بخش شالیزاری، کمبود کمباین‌های مناسب و تراکتورهای دوچرخ برای اراضی شالیزاری شمال کشور یک چالش جدی بود. معاونت علمی با همکاری شرکت‌های داخلی خط تولید تراکتور دوچرخ مخصوص این اراضی را راه‌اندازی کرده است.
رشد حمایت‌های مالی و اعتباری
وی افزود: در سال ۱۴۰۴ نسبت به سال ۱۴۰۳، حمایت‌ها ۱۳ برابر و حمایت اعتباری چهار برابر شده است. تسهیلات تبصره ۱۸ نیز دو برابر افزایش مصوبه داشته است. طرح‌ها در حوزه تولید و تکثیر نهاده‌ها، تولید نهاده‌ها، فرآوری و بسته‌بندی و فناوری‌های نوین و کنترل کیفیت به نتیجه عملی رسیده‌اند.
مقابله با تقلبات غذایی و ارتقای کیفیت
جوادی تصریح کرد: فراخوانی سراسری برای همکاری شرکت‌ها در حوزه کیت‌های تشخیصی، بسته‌بندی هوشمند و رصد تقلبات غذایی منتشر شد. تفاهم‌نامه‌ای با دانشگاه شهید بهشتی برای پروژه‌های سلامت مواد غذایی امضا شده و خطوط شناسایی زعفران در حال تجهیز است.
توسعه محصولات زیستی و تنوع منابع پروتئینی
وی افزود: محصولات زیستی مانند سم‌ها و کود‌های زیستی با خطر کم برای جامعه و محیط‌زیست تولید می‌شوند. همچنین، ستاد با وزارت جهاد کشاورزی و دانشگاه‌ها برای توسعه کشاورزی پایدار همکاری می‌کند. تنوع‌بخشی به منابع پروتئینی، با توسعه محصولات شیلاتی و دریایی نیز در دستور کار است.
طرح‌های نوین برای امنیت غذایی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های مغفول جغرافیایی
جوادی گفت: طرح شرایط اضطرار برای تولید جیره غذایی آماده در حوادث مانند زلزله و سیل تعریف شده است. همچنین، فناوری‌های نوین برای کشاورزی در محیط‌های غیرمتعارف و بومی‌سازی آنها برای بهره‌برداری از بیابان‌ها و سواحل کشور آغاز شده است.
کشاورزی آینده و ضرورت ورود فناوری‌های تحولی
وی تأکید کرد: کشاورزی فعلی با شرایط کم‌آبی و خشکی آینده کشور را پاسخگو نیست. باید با نگاه دانش‌بنیان و فناوری‌های تحولی، جهش در تولید ایجاد کنیم. فصل ویژه‌ای در برنامه ۱۴۰۴ به «کشاورزی آینده» اختصاص یافته است که شامل محیط‌های جدید و محصولات جدید است.
ارژنگ جوادی خاطرنشان کرد: ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی با تمرکز بر هسته‌های اولیه، ارزش‌افزوده، بومی‌سازی تجهیزات، توسعه محصولات زیستی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های مغفول جغرافیایی، تلاش می‌کند امنیت غذایی کشور را تضمین کرده و جایگاه شرکت‌های دانش‌بنیان را در این حوزه تقویت کند. این اقدامات، زمینه‌ساز پایداری اقتصادی و استقلال کشور در حوزه غذا و کشاورزی خواهند بود.
نتایج بررسی‌ها و اقدامات ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی نشان می‌دهد که تمرکز بر هسته‌های اولیه زنجیره غذایی، ارزش‌افزوده محصولات، بومی‌سازی تجهیزات و توسعه فناوری‌های نوین توانسته مسیر تحقق خودکفایی و امنیت غذایی کشور را هموار کند. رشد شرکت‌های دانش‌بنیان، افزایش حمایت‌های مالی و اعتباری، و بهره‌گیری از ظرفیت‌های مغفول جغرافیایی، همگی نشانه‌هایی از حرکت هدفمند به سمت توسعه پایدار و تقویت تولید ملی هستند. این روند، ضمن کاهش وابستگی به واردات و ارتقای بهره‌وری، ظرفیت صادراتی کشور را نیز افزایش می‌دهد و نمونه‌ای موفق از تعامل علم، فناوری و سیاست‌گذاری در حوزه کشاورزی است.
اما پرسش مهم این است: آیا این اقدامات می‌توانند الگوی موفقی برای سایر صنایع حیاتی کشور نیز باشند؟
انتهای پیام/
Source link
