به گزارش صدای شهر خاموش: زهرا وجدانی: در دهه‌های اخیر میکروپلاستیک‌ها به بخشی جدایی‌ناپذیر از محیط‌زیست زمین تبدیل شده‌اند؛ ذراتی بسیار ریز تقریباً نامرئی که از تجزیه محصولات پلاستیکی به وجود می‌آیند و اکنون در همه‌جا یافت می‌شوند؛ از قله‌های مرتفع کوه‌ها تا عمیق‌ترین بخش اقیانوس‌ها در هوایی که تنفس می‌کنیم و غذایی که می‌خوریم. اما کشفیات تازه نشان می‌دهد که این آلودگی فراتر از آنچه تصور می‌کردیم پیش رفته و حتی به مغز انسان نیز نفوذ کرده است.
موضوعی که تا همین چند سال پیش غیرقابل تصور بود اکنون به یکی از محور‌های مهم گفت‌و‌گو‌های جهانی در زمینه آلودگی پلاستیکی بدل شده و در آستانه برگزاری دور تازه مذاکرات سازمان ملل برای تدوین نخستین معاهده جهانی مقابله با آلودگی پلاستیک، ابعاد علمی، بهداشتی و سیاسی آن بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است.
در این گزارش به بررسی ابعاد علمی و پزشکی نفوذ میکروپلاستیک‌ها به مغز انسان، مرور تازه‌ترین یافته‌های پژوهشی، واکنش‌ها و نقد‌های کارشناسان، پیامد‌های احتمالی برای سلامت، اقدامات پیشگیرانه و روند رو به رشد تولید پلاستیک در جهان می‌پردازیم.
یافته‌های نگران‌کننده یک مطالعه جدید
در فوریه سال جاری پژوهشی در مجله معتبر Nature Medicine منتشر شد که نگاه جهانیان را به یکی از ناشناخته‌ترین ابعاد آلودگی پلاستیکی جلب کرد. گروهی از دانشمندان آمریکایی به سرپرستی متیو کمپن (Matthew Campen) سم‌شناس برجسته با بررسی بافت مغزی انسان وجود میکروپلاستیک‌ها را در مغز تأیید کردند.
این مطالعه روی نمونه بافت مغزی ۵۲ فرد انجام شد؛ ۲۸ نفر از این افراد در سال ۲۰۱۶ و ۲۴ نفر در سال گذشته در ایالت نیومکزیکو درگذشته بودند. یافته‌ها نشان داد که میزان میکروپلاستیک‌ها در نمونه‌های جدیدتر به‌طور قابل توجهی بیشتر از نمونه‌های سال ۲۰۱۶ است؛ نشانه‌ای نگران‌کننده از افزایش مداوم مواجهه انسان با این ذرات.
کمپن در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها اعلام کرد که در برخی نمونه‌ها حجم میکروپلاستیک‌های موجود در مغز معادل یک قاشق پلاستیکی کوچک یا چیزی در حدود ۱۰ گرم بوده است؛ رقمی که او آن را با وزن یک مداد شمعی نو مقایسه کرد.
تردید‌ها و هشدار‌های علمی
اگرچه این نتایج توجه رسانه‌ها را در سراسر جهان جلب کرد، اما گروهی از متخصصان هشدار دادند که این پژوهش باید با احتیاط تفسیر شود.
تئودور هنری، سم‌شناس دانشگاه هریوت-وات اسکاتلند به خبرگزاری فرانسه گفت: این یک یافته جالب است، اما باید منتظر تأیید مستقل آن ماند.
او تأکید کرد که گمانه‌زنی درباره اثرات احتمالی این ذرات بر سلامت فراتر از شواهد موجود است.
الیور جونز، استاد شیمی در دانشگاه RMIT استرالیا نیز با اشاره به محدود بودن داده‌ها تخمین حجم بالای میکروپلاستیک‌ها در مغز را بعید دانست و افزود: یافته‌های فعلی به اندازه‌ای نیست که بتوان در مقیاس جهانی یا حتی در سطح یک منطقه خاص مانند نیومکزیکو نتیجه‌گیری قطعی کرد.
میکروپلاستیک‌ها در بدن انسان
پژوهش‌ها در سال‌های اخیر نشان داده‌اند که میکروپلاستیک‌ها می‌توانند در بخش‌های مختلف بدن انسان از جمله ریه‌ها، قلب، جفت جنین و حتی خون یافت شوند. اما عبور این ذرات از سد خونی‌ـ‌مغزی که معمولاً از ورود مواد خطرناک به مغز جلوگیری می‌کند نگرانی‌های تازه‌ای ایجاد کرده است.
مطالعات بر روی حیوانات
تحقیقات آزمایشگاهی روی موش‌ها نیز نشان داده‌اند که میکروپلاستیک‌ها می‌توانند وارد مغز شوند و در مواردی نادر باعث ایجاد لخته‌های خونی کوچک شوند که به بافت مغزی آسیب می‌زنند. مطالعه‌ای که در ژانویه امسال در Science Advances منتشر شد توسط پژوهشگران چینی انجام گرفت و تأکید داشت که اگرچه این یافته‌ها مهم‌اند، اما تفاوت‌های زیستی میان انسان و موش مانع از تعمیم مستقیم نتایج می‌شود.
ارتباط با بیماری‌های قلبی و عروقی
مطالعه‌ای که سال گذشته در New England Journal of Medicine منتشر شد نشان داد تجمع میکروپلاستیک‌ها در رگ‌های خونی ممکن است خطر سکته مغزی، حمله قلبی و مرگ را در بیماران مبتلا به تصلب شرایین افزایش دهد. با این حال‌مانند اغلب مطالعات موجود این تحقیق نیز ماهیتی مشاهده‌ای داشت و رابطه علت و معلولی را به‌طور قطعی اثبات نمی‌کرد.
موضع سازمان جهانی بهداشت
بررسی سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سال ۲۰۲۲ نتیجه گرفت که شواهد موجود برای تعیین میزان خطر میکروپلاستیک‌ها بر سلامت انسان کافی نیست. اما هم‌زمان، بسیاری از متخصصان بهداشتی بر استفاده از اصل احتیاط تأکید می‌کنند؛ اصلی که می‌گوید حتی در صورت نبود شواهد قطعی باید برای کاهش خطرات احتمالی اقدام کرد.
هشدار موسسه سلامت جهانی بارسلونا
گزارش تازه موسسه سلامت جهانی بارسلونا که این هفته و پیش از مذاکرات معاهده پلاستیک منتشر شد، می‌گوید: تصمیمات سیاستی نباید منتظر تکمیل داده‌ها بمانند.
این گزارش خواستار محدود کردن مواجهه با میکروپلاستیک‌ها، بهبود روش‌های ارزیابی خطر و تمرکز ویژه بر گروه‌های آسیب‌پذیر شد.
روند جهانی تولید پلاستیک
طبق آمار میزان تولید پلاستیک در جهان از سال ۲۰۰۰ تاکنون دو برابر شده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۶۰ سه برابر شود. این روند به معنای افزایش بیشتر آلودگی میکروپلاستیکی و احتمالاً گسترش آثار آن بر اکوسیستم‌ها و سلامت انسان است.
بر پایه شواهد موجود نفوذ میکروپلاستیک‌ها به مغز انسان نه‌تنها یک یافته علمی تکان‌دهنده، بلکه هشداری جدی برای سلامت عمومی و سیاست‌گذاری‌های زیست‌محیطی است. هنوز داده‌های کافی برای اثبات قطعی اثرات مستقیم این ذرات بر عملکرد مغز و بدن انسان در دست نیست، اما روند رو به رشد تولید پلاستیک و شواهد فزاینده از حضور آن در بافت‌های حیاتی‌نشان می‌دهد که بی‌توجهی به این مسئله می‌تواند بهای سنگینی برای نسل حاضر و آینده داشته باشد.
در شرایطی که علم در حال تکمیل تصویر خود از اثرات این آلودگی نامرئی است، مسئولیت سیاست‌گذاران، صنعت و جامعه جهانی این است که بر اساس اصل احتیاط، اقداماتی فوری و مؤثر برای کاهش تولید و مصرف پلاستیک توسعه فناوری‌های پاک‌سازی محیط‌زیست و آموزش عمومی انجام دهند.
زمان در این میدان به سود ما عمل نمی‌کند؛ امروز زمان تصمیم‌گیری و اقدام است، پیش از آن‌که این تهدید خاموش به بحرانی آشکار و غیرقابل بازگشت تبدیل شود.
انتهای پیام/
Source link
