به گزارش صدای شهر در سلامت و اقتصاد کشور: زهرا وجدانی: تشخیص زودهنگام سرطان همواره یکی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه پزشکی بوده است. در مراحل اولیه تشکیل تومور معمولاً بافت‌ها ظاهر طبیعی دارند و نشانه‌های ساختاری قابل مشاهده‌ای در آنها ایجاد نمی‌شود. این در حالی است که در همان مراحل تغییرات عمده‌ای در سطح متابولیسم سلولی اتفاق می‌افتد؛ تغییراتی که با ابزار‌های رایجی مانند سونوگرافی یا رادیوگرافی قابل شناسایی نیستند. در این شرایط تصویربرداری هسته‌ای و رادیودارو‌ها به عنوان ابزار‌هایی قدرتمند، وارد میدان می‌شوند و انقلابی در تشخیص و درمان سرطان رقم می‌زنند.
در این گزارش به نقش حیاتی رادیودارو‌ها در تشخیص زودهنگام و درمان هدفمند سرطان، جایگاه ایران در تولید و صادرات این دارو‌های پیشرفته و اهمیت استراتژیک فناوری هسته‌ای در نظام سلامت کشور می‌پردازیم.
رادیودارو‌ها چگونه به‌سرعت سرطان را شناسایی می‌کنند؟
در فناوری تصویربرداری هسته‌ای مقدار بسیار کمی از یک ماده رادیواکتیو (رادیوایزوتوپ) به بدن بیمار تزریق می‌شود. این ماده با فعالیت متابولیکی سلول‌ها واکنش نشان می‌دهد و از طریق دستگاه‌های پیشرفته تصویربرداری مناطقی از بدن که فعالیت متابولیکی غیرطبیعی دارند به‌صورت نقاط روشن‌تر دیده می‌شوند.
یکی از رایج‌ترین روش‌ها استفاده از ترکیباتی شبیه گلوکز است که با ایزوتوپ‌های پرتوزا نشاندار می‌شوند. از آن‌جا که سلول‌های سرطانی به‌طور غیرعادی گلوکز مصرف می‌کنند این ترکیبات بیشتر در آن نواحی تجمع یافته و در تصویر نهایی به‌روشنی دیده می‌شوند. این روش‌ها قادرند تومور‌ها را در مراحل بسیار ابتدایی حتی پیش از آنکه تغییرات ساختاری در بافت ایجاد شود شناسایی کنند. همچنین متاستاز‌هایی که در سایر نقاط بدن پنهان شده‌اند، با دقت بسیار بالا قابل ردیابی خواهند بود؛ دقتی که از MRI یا سی‌تی‌اسکن بسیار فراتر است.
درمان هدفمند با رادیودارو
فناوری هسته‌ای صرفا به تشخیص محدود نمی‌شود بلکه در درمان نیز تحولی اساسی ایجاد کرده است. برخلاف روش‌های سنتی مانند پرتودرمانی خارجی که پرتو‌ها از بیرون به بدن تابانده می‌شوند و ممکن است به بافت‌های سالم آسیب بزنند در روش‌های نوین رادیوتراپی هدفمند از آنتی‌بادی‌های خاصی استفاده می‌شود که تنها به سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند.
این آنتی‌بادی‌ها با رادیوایزوتوپ‌های مناسب نشاندار شده و مستقیما به بافت تومور متصل می‌شوند. به این ترتیب پرتودهی فقط به سلول‌های سرطانی انجام می‌شود و بافت‌های سالم تقریبا دست‌نخورده باقی می‌مانند. این فناوری پیشرفته با استفاده از دانش بیوتکنولوژی و طراحی مولکول‌های اختصاصی گامی بلند در درمان دقیق، کم‌عارضه و مؤثر سرطان به شمار می‌رود.
ایران در مسیر خودکفایی و صادرات رادیودارو
بر اساس گزارش‌های منتشرشده از سوی ستاد زیست‌فناوری، سلامت و فناوری‌های پزشکی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری ارزش بازار جهانی رادیودارو‌ها در سال ۲۰۲۴ حدود ۶.۸ میلیارد دلار برآورد شده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۴ به ۱۴ میلیارد دلار افزایش یابد.
ایران نیز از سال ۱۳۸۸ با همکاری سازمان انرژی اتمی پروژه تولید بومی رادیودارو‌ها را آغاز کرده و امروز به یکی از سه کشور برتر تولیدکننده رادیودارو در جهان تبدیل شده است.
در حال حاضر ایران بیش از ۷۰ نوع رادیودارو تولید می‌کند که نیاز‌های ۲۳۰ مرکز درمانی و ۶،۵۰۰ مرکز پزشکی هسته‌ای را در سطح کشور تأمین می‌کند. علاوه بر خودکفایی این رادیودارو‌ها به ۱۵ کشور جهان صادر می‌شوند و درآمدی بالغ بر ۷۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۴ برای کشور به همراه داشته‌اند.
چالش واردات ایزوتوپ‌های خام
با وجود پیشرفت‌های قابل توجه ایران همچنان برخی از ایزوتوپ‌های خام مورد نیاز را از کشور‌های دیگر نظیر روسیه وارد می‌کند. هزینه واردات این ایزوتوپ‌ها سالانه بین ۱۰۰ هزار تا ۳۰۰ هزار دلار برآورد می‌شود. این موضوع نشان‌دهنده ظرفیت‌های توسعه‌نیافته در این حوزه است که با سرمایه‌گذاری هدفمند می‌توان وابستگی کشور را در این زمینه نیز کاهش داد.
انرژی هسته‌ای ابزاری برای زندگی نه صرفاً قدرت
فناوری هسته‌ای در ذهن بسیاری از مردم با مسائل نظامی و امنیتی گره خورده است، اما واقعیت آن است که این فناوری نقشی اساسی در تأمین سلامت، رفاه و نجات جان انسان‌ها ایفا می‌کند. تحریم یا محدودسازی فعالیت‌های هسته‌ای ایران در حوزه سلامت عمومی می‌تواند اثراتی مستقیم و مخرب بر جان بیماران داشته باشد.
تلفیق هوشمندانه فناوری هسته‌ای با دانش‌های نوین زیستی، بیوتکنولوژی و پزشکی ابزار‌هایی در اختیار متخصصان قرار داده که امکان تشخیص زودهنگام درمان دقیق و کاهش عوارض را به شکل بی‌سابقه‌ای فراهم کرده است.
در مسیر مقابله با سرطان ترکیب دانش پزشکی با فناوری‌های پیشرفته هسته‌ای دستاوردی گران‌بها و حیاتی است. ترکیب فناوری هسته‌ای با دانش زیستی نه‌تنها مرز‌های علم را جابه‌جا کرده، بلکه امید تازه‌ای برای بیماران مبتلا به سرطان فراهم آورده است. فناوری هسته‌ای و ترکیب آن با دانش پزشکی و زیستی چشم‌اندازی نوین در تشخیص زودهنگام و درمان هدفمند سرطان پیش روی ما گذاشته است؛ مسیری که نه‌تنها امید بیماران را افزایش داده بلکه ایران را به یکی از بازیگران مهم جهانی در تولید رادیودارو‌ها تبدیل کرده است. دستیابی به تولید بیش از ۷۰ نوع رادیودارو، تأمین نیاز هزاران مرکز درمانی داخلی و صادرات به ۱۵ کشور جهان نشان می‌دهد که انرژی هسته‌ای در خدمت سلامت مردم دستاوردی ملی و راهبردی است.
این دستاورد‌ها در کنار نقشه راهی روشن و سرمایه‌گذاری مستمر می‌توانند به رکن اساسی نظام سلامت کشور تبدیل شوند. اما تحقق این آینده درخشان نیازمند تداوم حمایت سیاست‌گذاران، رفع موانع فناورانه و گسترش همکاری‌های بین‌المللی علمی است.
با این حال این پرسش مهم مطرح است که آیا کشور ما آماده است تا از ظرفیت‌های فناورانه و دانش‌بنیان برای تضمین سلامت نسل‌های آینده به‌طور واقعی بهره‌برداری کند؟ و جامعه تا چه اندازه از نقش حیاتی و پیشرفته رادیودارو‌ها در درمان سرطان آگاه است؟ و اگر مردم به‌درستی می‌دانستند که انرژی هسته‌ای چگونه می‌تواند جان بیماران را نجات دهد، آیا حاضر بودند به‌راحتی از حق مسلم خود در دستیابی به این فناوری چشم پوشی کنند؟
انتهای پیام/
Source link
